Öneriler, Değerlendirmeler, Muhtasar Belâgat Terimleri Sözlüğü ve Referanslar
Musa Kâzım GÜLÇÜR
12 Recep 1447
1 Ocak 2026 Perşembe
أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ الرَّجِيمِ
بِـسْـــــــــــــــــــــــــــــــمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
وَشَدَدْنَا مُلْكَهُ وَاٰتَيْنَاهُ الْحِكْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ
‘Biz Davud’un hükümranlığını güçlendirdik. Ona, hikmeti ve fasl-ı hitâbı (muhatap için ayân-beyân olan, muhataba karışık gelmeyen âşikar kelâmı, ya da hak ile bâtılın, doğru ile yanlışın arasını ayırt eden kelâmı) verdik.’
(Sâd, 38/20)
İçindekiler
15. Öneriler ve Gelecek Araştırmalar
15.1. Kur’ân-ı Kerîm Metninin Analizi İçin Yol Haritası
15.2. Araştırmacılar İçin Temel Araçlar ve Kütüphaneler
16. Kur’ân Belâgatinin Önemi Üzerine Kişisel Değerlendirme
16.3. Toplumsal ve Kültürel Katkılar
17. Muhtasar Belâgat Terimleri Sözlüğü
15. Öneriler ve Gelecek Araştırmalar
Kur’an’ın mantıksal argümanları, duygusal etkileri ve güvenilirlik unsurları, klasik belâgat analizleriyle yüzyıllardır derinlemesine incelenmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’in eşsiz üslubu, nüzulünden itibaren hem müminler hem de edebiyatçılar için büyük bir hayranlık kaynağı olmuştur.
Klasik İslâmî belâgat ilmi, Kur’ân-ı Kerîm’in iʿcâzını (mucizevî üstünlüğünü) izah etmek gayesiyle geliştirilmiş bir disiplindir. Bu ilim, Kur’ân-ı Kerîm metninin yalnızca ‘ne dediği’ ile ilgilenmemiş, aynı zamanda ‘nasıl dediği’, yani üslûp, söz dizimi ve estetik yapısı üzerine odaklanarak, ayet-i kerimelerdeki incelikleri sistematik bir şekilde analiz etmiştir.
Bu sürecin zirvesi, hiç şüphesiz Abdülkâhir el-Cürcânî’nin (v. 471/1078) geliştirdiği ‘Nazm Teorisi’ iledir. Cürcânî, başyapıtları olan ‘Delâʾilü’l-İʿcâz’ (İʿcâz Delilleri) ve ‘Esrârü’l-Belâġa’ (Belâgatin Sırları) adlı eserlerinde, lafzî (sadece kelime güzelliği) yaklaşımlardan ziyade, sözün manaya uygun şekilde dizilişi olan ‘nazm’ konusunu merkeze almıştır. Ona göre iʿcâz, tek tek kelimelerde değil, kelimelerin cümle içindeki tertibinde, takdim-tehir, hazf, vasl-fasl gibi nahvî yapılarla oluşturduğu anlam katmanlarında ve estetik uyumda gizlidir. Bu teori, önceki ‘sarfe’ (insanların Kur’ân’ın mislini yapmaktan alıkonması) veya sadece ‘fesahat’ görüşlerini aşmış, Kur’ân’ın mucizeliğini dilbilimsel ve mantıkî bir zemine oturtmuş, belâgatin ‘ilm-i meânî’ ana bilim dalının temellerini atmıştır.
Nazm teorisi, sonraki âlimler tarafından da benimsenip geliştirilmiştir. Mu’tezilî kelâmcı ve müfessir Mahmûd b. Ömer ez-Zemahşerî (v. 538/1144), meşhur tefsiri ‘el-Keşşâf ʿan Haḳāʾiḳi’t-Tenzîl’de, Cürcânî’nin nazm anlayışını Kur’ân ayetlerine sistematik olarak uygulamış, ayetlerin belâgat inceliklerini, söz dizimindeki fevkıyetini ve iʿcâz yönlerini ilmik ilmik işlemiştir. Zemahşerî, nazmı ‘iʿcâzın aslı’ olarak nitelendirmiş, ayetlerin lügat, nahiv ve belâgat kaidelerine göre tahlilini yaparak, Kur’ân’ın erişilmez nazım güzelliğini gözler önüne sermiştir. Onun bu titiz çalışması, sonraki müfessirlerin, meselâ Fahreddin er-Râzî’nin (v. 606/1210) belâgat odaklı tefsirlerine örnek teşkil etmiştir.
Belâgat ilminin sistematik hale gelmesinde bir diğer dönüm noktası, Ebû Ya‘kūb Yûsuf es-Sekkâkî’nin (v. 626/1229) ‘Miftâḥu’l-ʿUlûm’ adlı eseridir. Sekkâkî, kitabının üçüncü bölümünde belâgati, meânî, beyân ve bedîʿ olarak mantıkî bir tasnifle ele almıştır. Cürcânî ve Zemahşerî’nin görüşlerini sentezlemiş, tanımlamaları bollaştırmış ve konuları daha düzenli bir çerçeveye oturtmuştur. Böylece belâgat, sistemleşmiş ve standart bir ilim dalı haline gelmiştir.
Bu sistematiği zirveye çıkaran ise Hatîb el-Kazvînî (v. 739/1338) olmuştur. Kazvînî, Sekkâkî’nin Miftâḥ’ının belâgat kısmını özetlediği ‘Telḫîṣu’l-Miftâḥ’ adlı eserinde, meânî, beyân ve bedî‘ ilimlerini net tasniflerle sunmuştur. Fesâhat-belâgat ayrımını kesinleştirmiş ve örnekleri azami derecede sadeleştirmiştir. Böylece Telḫîṣ, medrese müfredatlarının vazgeçilmezi olmuştur. Sa‘düddîn et-Teftâzânî’nin (v. 792/1390) anıtsal eseri el-Mutavvel fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh’ı ile Seyyid Şerîf el-Cürcânî’nin (v. 816/1413) Mutavvel üzerine yazılmış Hâşiye’si, yüzyıllarca medreselerde belâgat ilminin temel kaynakları olarak okutulmuştur.
Abdülkâhir el-Cürcânî’nin (v. 471/1078) nazm teorisiyle temellenen, Zemahşerî’nin (v. 538/1144) tefsîrî uygulamalarıyla derinleşen, Sekkâkî’nin (v. 626/1229) senteziyle düzenlenen ve Hatîb el-Kazvînî’nin (v. 739/1338) özetiyle standartlaşan bu gelenek, Kur’ân’ın mantıkî argümanlarını, söz dizimini ve estetik dokusunu asırlar boyu titizlikle örgülemiş, ayet-i kerimelerin yalnızca muhtevasını değil, üslûbunu da sistematize ederek, Kur’ân’ın dilsel iʿcâzını ilmî bir temele kavuşturmuştur. Bu zincir, belâgati Kur’ân’ın ilâhî kelâm oluşunun en güçlü izahlarından biri haline getirmiştir.
Modern dönem tefsir çalışmaları ise, bu klasik birikimi devralmış, Kur’an’ın psikolojik tesiri, toplumsal hitabı ve edebi bütünlüğü üzerine yoğunlaşmıştır. Ancak klasik ve modern tefsirlerin sunduğu bu muazzam derinlik, büyük oranda insan zihninin tümevarımcı yeteneğine ve bireysel ilhamına / dil sezgisine dayanmaktadır.
Bugün geldiğimiz noktada, Kur’an’ın evrensel hitabına yönelik klasik belâğî tefsirlerdeki ilhâmî / sezgisel farkındalıkların, somut, ölçülebilir ve geniş ölçekli veri setleriyle desteklenerek, modern insanın ‘veriye dayalı’ idrakine gösterilebilmesi potansiyeli vardır. 2025 Aralık tarihi itibarı ile, bu yönde konuyla ilgili çalışmalar maalesef hiç yoktur.
Doğal dil işleme (NLP), metin madenciliği ve istatistiksel analiz gibi yöntemlerle, Kur’ân-ı Kerîm’in eşsiz metninin dilbilgisel, anlamsal ve estetik özellikleri, yeni bir bakış açısı ile yeniden incelenebilir ve Kur’an’ın belâgat unsurları daha ayrıntılı analiz edilebilir.
Ne tür çıktılar alınabileceğini görmek istersek, şu şekilde bir tasnif düşünülebilir:
A. Anlamsal ve Tematik Analizler (NLP) İçin
1. Metin madenciliği araçları (örneğin, Python tabanlı NLTK veya hızlı prototipleme için spaCy), Kur’an’ın kelime frekanslarını, tematik kümelenmelerini ve anlamsal ağlarını analiz edebilir. Ancak Farasa (QCRI tarafından geliştirilmiş, Arapça için hızlı morfoloji), Camel Tools veya MADAMIRA (Columbia Üniversitesi, klasik Arapça için) daha rafinedir. Bunlar, kelime köklerini daha düşük hata ile ayrıştırır.
Bu araçlar, Kur’an metnini kelimelere veya cümlelere ayırarak, kelimelerin fiil, isim, sıfat gibi dilbilgisel rollerini belirlemede, kelimeleri kök formlarına indirgemede, metindeki kişi adları, yerler, tarihler gibi adlandırılmış varlıkları bulmada ve metindeki duygu durumunu belirlemede kullanılabilir.
2. Kur’an’daki tematik bağlantıları (örneğin, tevhid, ahiret, ahlâk) görselleştirmek için, kelime bulutları ve anlamsal ağ analizleri yapılabilir. Bu çalışma ile, ayetler arası münasebetlerin sistematik haritası çıkarılabilir.
3. Mekkî ve Medenî sureler arasında tematik ve üslup farklılıklarını incelemek için, makine öğrenimi tabanlı sınıflandırma modelleri geliştirilebilir. Mesela ‘Nur’ ve ‘Samed’ gibi kelimelerin anlamsal ağları, bağlam analiziyle (örneğin, Word2Vec) incelemek, bu kelimelerin teolojik ve kültürel derinliğini daha çarpıcı bir şekilde ortaya koyabilir.
4. NLP modelleri (örneğin, BERT veya GPT tabanlı modeller), Kur’an’daki paralel yapıları, diyalojik üslubu ve kelime tasriflerini tespit edebilir. Kur’an’daki belâgat tekniklerini (tekrar, teşbih, ironi, vb.) otomatik olarak etiketlemek için denetimli öğrenme modelleri geliştirilebilir. Böylece, belagat unsurlarının frekansı ve dağılım şekli analiz edilebilir.
5. Klasik tefsir geleneğinin temelini oluşturan siyak-sibak (bağlam) hassasiyeti, günümüzde Context-Awareness (bağlam duyarlılığı) ile ayrı bir boyut kazanmaktadır. Kur’an kelimelerinin yalnızca kullanım frekanslarını değil, birbirleriyle olan derin anlamsal ilişkilerini ve kavramsal haritalarını çıkarmak için Word2Vec gibi statik modeller yerine, Contextual Embeddings (Bağlamsal Gömülmeler) teknikleri tercih edilmelidir.
Çünkü Word2Vec, bir kelimeye tüm metin boyunca tek bir sabit vektör atadığı için, bağlama göre değişen nüansları ıskalayabilir. Buna karşın Qur’anBERT gibi Kur’an metni üzerinde özelleştirilmiş (fine-tuned) transformatör modelleri, kelimenin içinde bulunduğu ayet ve sureye göre kazandığı anlam değişikliklerini tespit edebilmektedir. Bu bağlamsal vektörlerin, t-SNE veya PCA gibi boyut indirgeme algoritmalarıyla 3 boyutlu uzayda görselleştirilmesi, kelimeler arası ‘anlamsal uzaklıkları’ çok daha isabetli bir şekilde ortaya koyabilir.
Ayrıca, teşbih, istiâre ve ironi gibi derin belâgat unsurlarının otomatik etiketlenmesinde, Hugging Face’in Transformers kütüphanesi tabanlı derin öğrenme modelleri yüksek başarı sergilemektedir. Metindeki gizli tematik akışları ve sureler arası anlamsal kümelenmeleri keşfetmek için ise, denetimsiz bir öğrenme yöntemi olan LDA (Latent Dirichlet Allocation) analizi, klasik konu tasniflerine ve veriye dayalı, objektif bir alternatif sunmaktadır.
6. Farklı kıraatlerin (okuyuş biçimlerinin) insan beyni üzerindeki etkisini, ‘Ses + Metin + EEG’ kombinasyonuyla incelemek, Kur’an’ın ‘fonetik iʿcâz’ özelliğini zirveye taşıyacaktır. Stanza (Stanford NLP), Arapça dilbilgisel analiz (morphological analysis) konusunda NLTK’den çok daha hassas sonuçlar verebilir.
7. Oryantalist iddialara karşı, Kur’an metni ile Cahiliye şiiri (Muallakāt-ı Seb’a) arasındaki üslup farkı, Stilometrik Analiz (Stylometry) ve Sözlü Gelenek Analiz Algoritmaları ile test edilebilir.
B. Fonetik ve Akustik Analizler İçin
1. Kur’an ayetlerindeki seciʿler (ritimli bitişler) ve nazm (söz düzeni) yapısı, fonetik ahenkle yakından ilişkilidir. Dilbilim araçları (örneğin, manuel analiz için Praat veya ELAN), Kur’an’ın fonetik örüntülerini (vurgu, ton, ritim) analiz ederek, seciʿnin estetik etkisini ölçebilir.
2. Kur’an ayetlerinin ses dalgalarını ve ritmik yapılarını incelemek için, spektrogram analizleri yapılabilir. Bu, seciʿnin muhataptaki duygusal etkisini sayısal verilerle destekleyebilir.
3. Seciʿnin farklı surelerdeki frekansını ve fonetik çeşitliliğini analiz eden bir veri tabanı oluşturularak, Kur’an’ın ritmik üstünlüğü diğer edebi metinlerle karşılaştırılabilir.
4. Kur’an’ın fonetik ve ritmik özelliklerini (örneğin, seciʿ) çevirilere aktarmak için, metin-işitsel eşleştirme sistemleri geliştirilebilir. Bu çalışma, Kur’an’daki nadir ifadelerin (Garibü’l-Kur’an) farklı bağlamlardaki anlamlarını keşfetmede kullanılabilir.
5. Kur’an-ı Kerim ayetlerindeki güçlü etki, sinirbilim ve bilişsel psikolojiyle incelenebilir. EEG veya fMRI verileriyle entegre edilerek bu etkiler somut bir şekilde ölçülebilir. Ayrıca, Kur’an’ın ritmik yapılarının bilişsel etkisini incelemek için, deneysel çalışmalar yapılabilir. Bu verilerin analizi ile de, ayet-i kerimelerdeki evrensel etki haritalandırılabilir.
C. Duygu ve Etki Analizleri (Sentiment Analysis) İçin
1. Kur’an’ın diyalojik üslubunu belirginleştirebilmek için, NLP tabanlı analizler yapılabilir. Kur’an ayetlerinin duygusal etkisini (korku, umut, hayranlık, vb.) ölçmek için duygu analizi modelleri (örneğin, RoBERTa veya AraBERT gibi derin öğrenme modelleri) kullanılabilir. Ancak bu modellerin İslamî literatür ve klasik Arapça ile ince ayardan (fine-tuning) geçirilmesi gerektiği açıktır.
2. Farklı kültürel ve dini bağlamlardaki okuyucuların, Kur’an ayetlerine duygusal tepkilerini incelemek için, çok dilli duygu analizi yapılabilir. Bu, Kur’an’ın evrensel hitabını görsel hale getirebilir.
3. Kur’an’ın evrensel hitabının, farklı kültürel bağlamlarda nasıl algılandığını incelemek için, sosyal medya analizi (örneğin, X platformu verileri) kullanılabilir. Bu, Kur’an’ın modern muhataptaki etkisini ölçebilir. Kur’an ayetleriyle ilgili paylaşımlar kontrol edilerek, toplumsal algı analizlerini değerlendiren bir veri seti oluşturulabilir.
D. Çeviri ve Karşılaştırmalı Çalışmalar İçin
1. Kur’an’daki teşbihlerin, farklı kültürel bağlamlarda nasıl algılandığını incelemek için, çok dilli veri setleri oluşturularak, evrensel hitap özelliği analiz edilebilir. Derin öğrenme ve doğal dil işleme (NLP) teknikleri, Kur’an’ın belâgat unsurlarını anlamada devrim niteliğinde fırsatlar sunar. Bu analiz, hem nicel hem nitel verilerle, Kur’an’ın iʿcâzını inceleyebilir. Genç araştırmacılara, veri toplama için Crowdsourcing veya Hugging Face gibi platformları önermekteyim.
2. Kur’an’ın çeviri sorunları, mBERT (multilingual BERT) gibi çeviri modelleriyle ele alınabilir. Sadece metin değil, tecvid kurallarının ve farklı kıraatlerin frekans aralıklarını analiz eden modeller, sesin anlam üzerindeki (audio-semantic) etkisini inceleyebilir. Makine çevirisi (örneğin, Transformer modelleri), Kur’an’ın belâgat unsurlarını daha iyi aktarmak için özelleştirilebilir. Kur’an çevirilerini iyileştirmek için, seciʿ ve teşbihlerin estetik etkisini koruyacak, bağlama duyarlı çeviri modelleri geliştirilebilir.
3. Kur’an’ın belâgat üstünlüğünü daha iyi anlamak için, belâgat unsurlarını kataloglayan bir dijital veri tabanı oluşturulabilir. Ayrıca Kur’an’ın çevirilerindeki belâgat kayıplarını incelemek için, farklı dillerdeki çeviriler (örneğin, İngilizce, Fransızca, Türkçe) karşılaştırılabilir. Bu çalışma, çeviri stratejilerini optimize edebilir.
4. Kur’an’ın belâgat üstünlüğünü (nazım, seciʿ, teşbihler, diyalojik üslup) incelemek için, disiplinler arası yaklaşımlar birleştirilerek, Kur’an’ın iʿcâzının daha derinlemesine anlaşılması sağlanabilir. Bu şekildeki çalışmalar, Kur’an’ın evrensel hitabını modern muhataplara aktarmada ve çeviri sorunlarını aşmada önemli katkılar sunacaktır.
Kur’an analizinde en ileri aşama, Knowledge Graphs (Bilgi Grafatları) ve Ontolojilerdir. Kur’an’daki kavramlar (Melek, İnsan, Takva vb.) arasındaki hiyerarşik ve ilişkisel bağları ‘Semantic Web’ teknolojileriyle (RDF, OWL) tanımlamak önemli sonuçlar üretebilir.
Daha akademik ve işlevsel bir tasnif halinde görmek istersek, şu şekilde bir hiyerarşi düşünülebilir:
I. Morfolojik ve Dilbilgisel Analizler (Linguistic Analysis)
Kök ve gövde ayrıştırma (Lemmatization/Stemming).
Araçlar: Camel Tools, Farasa, Stanza.
Amaç: İʿrâb yapısının ve kelime türevlerinin dijital haritasını çıkarmak.
II. Semantik ve Tematik Analizler (Semantic & Topic Modeling)
Bağlamsal anlam (Contextual Embeddings – BERT/Qur’anBERT).
Konu modelleme (LDA) ve anlamsal uzaklık analizleri.
Amaç: Ayetler arası münasebet ve siyak-sibak ilişkisini veriselleştirmek.
III. Estetik, Fonetik ve Üslup Analizleri (Computational Stylistics & Phonetics)
Seciʿ ve ritim analizleri (Praat, Ses spektrogramları).
Stilometrik karşılaştırmalar (Cahiliye şiiri versus Kur’an).
Amaç: Nazmın eşsizliğini ve iʿcâzı matematiksel modellerle (Zipf, Entropi) açıklamak.
IV. Duygu Analizi ve Resepsiyon (Sentiment & Perception Analysis)
Metindeki duygu tonları (Korku, Umut, Müjde).
Sosyal medya ve okuyucu tepkileri (Modern muhatap analizi).
Bu çalışmalar, Kur’an’ı her bir kelimesinin analiz edilebildiği ve matematiksel olarak modellenebildiği ‘dinamik mucize’ haline getirecek ve modern insanın idrakine sunacaktır.
15.1. Kur’ân-ı Kerîm Metninin Analizi İçin Yol Haritası
| Aşama | Odak Alanı | Kullanılacak Teknoloji / Yöntem | Beklenen Çıktı |
| I. Veri Hazırlığı | Dijital Corpus Oluşturma | Camel Tools, Morphological Tagging | Belâgat unsurları etiketlenmiş, yüksek çözünürlüklü dijital metin. |
| II. Yapısal Analiz | Seciʿ ve Nazım Analizi | Praat (Akustik), Python (Fonetik Algoritmalar) | Kur’an’ın ritmik ve fonetik eşsizliğinin sayısal ispatı. |
| III. Semantik Ağ | Tematik İlişkiler | Word2Vec, BERT, Bilgi Grafikleri (Knowledge Graphs) | Ayetler arası anlamsal bağların interaktif 3D haritası. |
| IV. Bilişsel Deney | Muhatap Etkisi | EEG, fMRI, Göz İzleme (Eye-tracking) | Ayetlerin insan beyni ve ruh hali üzerindeki nörolojik karşılığı. |
| V. Evrensel Erişim | Akıllı Çeviri ve Arayüz | Transformer Modelleri (GPT-4/Claude 3.5), Mobil Uygulama | Belâgat kayıpları minimize edilmiş tefsir ve rehber araçlar. |
15.2. Araştırmacılar İçin Temel Araçlar ve Kütüphaneler
Bahsetmiş olduğumuz analizleri gerçekleştirmek isteyen genç araştırmacılara rehberlik edecek teknik bir bilgi notu:
Dil İşleme (NLP) İçin, Camel Tools: Klasik (Classical Arabic) ve Modern Arapça (MSA / Modern Standard Arabic) morfolojisi için en gelişmiş araçtır. Kelime köklerini ve dilbilgisel rolleri en düşük hata oranında doğrulukla ayrıştırır.
Stanza (Stanford NLP): Stanza, Arapça için sintaks ağaçları (syntax trees) ve adlandırılmış varlık tanıma (NER) gibi alanlarda NLTK’den daha iyi performans gösterir. Çünkü Stanford NLP Grubu tarafından geliştirilmiş ve 80+ dil desteğiyle neural tabanlıdır. Ancak, NLTK’nin bazı temel görevlerde (örneğin, basit tokenizasyon) hala rekabetçi olduğu durumlar vardır. Arapça cümle yapısını (syntax trees) analiz etmek ve ‘Adlandırılmış Varlık Tanıma’ (NER) için idealdir.
Duygu ve Bağlam Analizi İçin, AraBERT: BERT tabanlı bir model olup, genel Arapça metinler (MSA ve diyalektler) için eğitilmiştir. Klasik Arapça için özel bir eğitim almamıştır, ancak fine-tuning ile Kur’an metni için kullanılabilir. Klasik metinlerdeki duygu durumunu anlamada, standart modellerden çok daha başarılıdır.
Görselleştirme İçin, Gephi: Ayetler ve kelimeler arasındaki ağ yapısını (network analysis) görselleştirmek, hangi kavramın merkezde (hub) olduğunu görmek için kullanılır.
Otomatik Sinyal İşleme ve Ses Analizi İçin, Librosa (Python): Tecvid kurallarının ve duraklardaki (vakıf) ritmik yapıların sinyal analizini yaparak, ‘İlahi Fonetik’ üzerine matematiksel veriler sunar. Ayrıca ses manipülasyonu için PyDub, âhenk bilgisi çıkarma ve ritim için de Essentia kullanılabilir.
16. Kur’ân Belâgatinin Önemi Üzerine Kişisel Değerlendirme
Kur’an-ı Kerîm’in belâgat yapısı, onun mucizevi niteliğini (iʿcâz) ortaya koyan temel unsurlardan biri olup, belagat ilminin meʿânî (anlam bilimi), beyan (açıklama sanatı) ve bedîʿ (sözü güzelleştirme sanatı) dallarıyla şekillenmektedir.
Kur’an’ın mantıksal argümanları, duygusal etkisi ve güvenilirlik unsurları, yalnızca dilbilimsel ve estetik bir başyapıt olarak kalmamakta, aynı zamanda muhatabın manevi ve entelektüel dünyasına derin katkılar sunmaktadır.
Bu bölüm, Kur’an belâgatinin manevi ve entelektüel etkilerini, önceki bölümlerde ele alınan örnekler (İhlas Suresi, Rahman Suresi, Nur Ayeti, En’âm Suresi) ve kişisel değerlendirme perspektifinden ele alacaktır.
16.1. Manevi Katkılar
Kur’an’ın belâgat yapısı, muhatapların manevi dünyalarını derinleştiren ve ilahi mesajla bağ kurmalarını sağlayan bir araçtır.
Tefekkür ve Manevi Derinlik
Kur’an’ın duygusal etkisi, muhataplarında tefekkür, şükran ve manevi coşku uyandırmasıdır. Örneğin, Rahman Suresi’ndeki (55/13) (فَبِاَیِّ اٰلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ) ‘Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlayabilirsiniz?’ tekrarları, ilahi nimetleri hatırlatır, şükran hissi uyandırır ve muhatabı Allah’a yakınlaştırır.
Nur ayeti (24/35), (…اَللّٰهُ نُورُ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ) ‘Allah, göklerin ve yerin nurudur…’ beyanıyla, hidayet ve ilahi varlık imgesi üzerinden manevi bir aydınlanma sağlar.
Bu imgeler, muhatapların kalplerinde derin bir huşu ve tefekkür hissi yaratır. Ayetlerin ritmik ve teşbihli yapısı, bireyleri evrendeki ilahi düzeni fark etmeye ve manevi bir arayışa yönlendirir.
Teslimiyet ve İlahi Bağlantı
Kur’an’ın doğrudan hitabı, (…قُلْ) ‘De ki…’ şeklindeki emirleri ve (…وَبِالْوَالِدَيْنِ اِحْسَانًا) ‘Anneye ve babaya iyilik edin…’ gibi beyanları, muhataplarını ilahi otoriteyle doğrudan bir bağ kurmaya çağırır. Bu hitaplar, bireyin Allah’a teslimiyetini güçlendirir ve manevi bir sorumluluk hissi uyandırır.
Kişisel olarak bu doğrudan hitaplar, bireyleri kendi inançlarını sorgulamaya ve ilahi mesajla kişisel bir ilişki kurmaya teşvik eder. Bu hitaplar, iʿcâzın bir parçasıdır ve bireylerin manevi dönüşümleri için bir köprü görevi görür.
Ahlâkî ve Manevi Dönüşüm
Kur’an’ın ahlâkî direktifleri, bireylerin empati, adalet ve merhamet gibi değerleri içselleştirmesine katkı sağlar. Bu mesajlar, bireyin ahlâkî kimliğini güçlendirir ve manevi bir denge oluşturur.
Manevi Katkıların Değerlendirmesi
Kur’an’ın hitabı, bireyleri tefekküre, teslimiyete ve ahlâkî dönüşüme yönlendirerek manevi bir yolculuk sunar. Bu özellik, modern dünyanın seküler yaklaşımına ve bireysel krizlere karşı, güçlü bir anlam ve yön sağlar.
Kur’an’ın güvenilirliği ve mantıksal unsurları, bireylerin manevi boşluklarını dolduran bir rehber olarak işlev görür. Ritmik ve bilhassa teşbihlere dayalı üslup, bu bağlantıyı estetik bir deneyimle pekiştirir.
16.2. Entelektüel Katkılar
Kur’an’ın belâgat yapısı, entelektüel açıdan bireyin düşünce dünyasını zenginleştirmekte ve eleştirel düşünceyi teşvik etmektedir.
Eleştirel Düşünce ve Analitik Yetkinlik
Kur’an’ın logos temelli argümanları, tevhidin mantıksal savunuları, bilhassa müşrik muhataplarının inançlarını rasyonel bir şekilde sorgulamaya yönlendirir.
Hz. İbrahim’in (as) müşriklere yönelik polemiği (En’âm, 6/74-79), ironi ve diyalojik üslup yolu ile şirk inancının çelişkilerini açığa çıkarır, muhataplarında eleştirel düşünceyi tetikler.
Bu argümanlar, bireylerin inanç sistemlerini akılcı bir zeminde değerlendirmesine olanak tanır, Kur’an’ın diyalojik üslubu, ‘retorik sorgulama’ şeklinde bir entelektüel meydan okuma sunar.
Dilbilimsel ve Estetik Zenginlik
Kur’an’ın nazmı, seciʿleri ve teşbihleri, dilbilimsel ve estetik bir başyapıttır. Bu durum, özellikle inançlı bireylerin dil ve edebiyat anlayışlarını derinleştirir.
Kur’an’ın estetik yapısı, hitabın gücünü ve sanatsal ifadenin derinliğini gösterir. Nazmı, onun iʿcâzının bir kanıtıdır. Ayet-i kerimeler, tam bir ‘anlam yoğunluğu’ ve ‘estetik performans’ sunar.
Disiplinler Arası Düşünce
Kur’an-ı Kerîm’in ezelî hitabının incelenmesi, dilbilim, semiyotik, narratoloji ve psikoloji gibi disiplinleri bir araya getirir. Disiplinler arası yaklaşım, bireylerin farklı bilgi alanlarını bütünleştirme yeteneğini güçlendirir ve entelektüel ufuklarını genişletir.
Kur’an’ın hitabı, bireyin eleştirel düşünce, dilbilimsel farkındalık ve disiplinler arası analiz yeteneklerini geliştirir. Mantık temelli argümanları ve estetik yapısı, entelektüel bir merak uyandırır. Bireyleri hem dini hem seküler bağlamlarda derin analizlere sevk eder.
16.3. Toplumsal ve Kültürel Katkılar
Kur’an’ın evrensel hitabı, farklı kültürlerden ve çağlardan insanları bir araya getirir. Tevhid mesajı, Müslüman toplumları birleştirir ve evrensel bir inanç beyanı sunar. Kur’an’ın evrensel hitabı, bireylerin daha geniş bir çerçevede toplumsal aidiyetlerini ve evrensel insanlık bilinçlerini güçlendirir.
Modern bağlamda, Kur’an’ın belâgati, sekülerizm ve materyalizm karşısında bireylere manevi bir sığınak sunar. Kur’an’ın belâgat üstünlüğü, bireyleri tefekküre, teslimiyete ve ahlâkî dönüşüme yönlendirir. Eleştirel düşünceyi, dilbilimsel farkındalığı ve disiplinler arası bakışı güçlendirir. Toplumsal olarak, birleştirici bir hitap ve kültürel zenginlik sunar.
Kur’an’ın belâgati, bireylerin manevi ve entelektüel arayışlarına derin bir anlam katar. Modern dünyada bu katkı, hem bireysel hem toplumsal düzeyde, ezeli ve ebedi bir rehber ve sönmez bir ışık olarak parlar.
Yüce Allah’ın yüksek izinleri, muallâ inayetleri ve mukaddes meşîetleri dairesinde, ‘Kur’ân-ı Kerim’in Dil Yapısı: Belâgat, İʿcâz ve Evrensel Hitap’ yazı serisi burada tamamlanmış olmaktadır.
Meʿânînin hakikatlerini ve beyânın inceliklerini bizlere ilham eden Cenâb-ı Allah Teâlâ ve Tekaddes Hazretlerine hamd olsun. Bedîʿ nimetleri ve harika ihsanları ile bizlere hususî lütuflarda bulunan Yüce Allâh’a hamd olsun. Nizâm-ı âlemi hikmetleri ile muktezây-ı hâle muvâfık olarak itkân eden, rahmeti ile insanları nimetlerine ve lütuflarına ulaştıran Rahmân ve Rahîm Yüce Allâh’a hamd olsun. Hata ve noksanlarımızı mağfiret etmesi, rızasını gözeterek yaptığımız amelleri etemm-i kabul ile makbul sayması recâsı, fakîr ilAllah ḫāṣṣiyyetimizin farkındalığı ile, hamd ve şükürlerimizi keremen ve lütfen kabul buyursun.
İcatta, lütufta ve vücutta en evvele, her gözle görülenin fatihine, hem gözle gören hem de şahit olana, zâhirin ışığına, bâtının sırrına, varlık dünyasında ubudiyeti ile en öndeki seçkine, mukaddes ve yüce ruha, parlak ve en mükemmel ışığa, Ma’bûd’un huzurunda kemâl-i ubûdiyet ile kâime, rûhâniyeti ile ruhumu feyizlendirene, ışığı ile kalbimin kandilini aydınlatana, en büyük ve en keremli Resûle, en yakın ve mesut dosta, ayrıca O’nun sırlarının servetleri, ışıklarının maârifi, doğan ayları, hakikatlerinin hazineleri, insanların irşatçıları, yakîn nurunun lemeân ettiği, hidayet yıldızları olan âl ve ashâbına da çokça salât ve selâm olsun.
Muvaffakiyetim ancak Yüce Allâh’ın tevfîkiyledir. Sadece O’na tevekkül ettim. Ve dönüşüm yalnızca O’nadır.
سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا اِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلٖيمُ الْحَكٖيمُ
“(Ey Rabbimiz) Seni tenzih ederiz. Senin bize öğrettiğinden başka bir bilgimiz yoktur. Hiç şüphesiz, en iyi bilen Sensin, tam hüküm ve hikmet sahibisin.”
(Bakara, 2/32)
17. Muhtasar Belâgat Terimleri Sözlüğü
Kur’an- Kerimin dilsel yapısı, onun mucizevi niteliğini (iʿcaz) ortaya koyan temel unsurlardan biridir ve belagat ilminin meʿâni (anlam bilimi), beyan (açıklama sanatı) ve bedi (sözü güzelleştirme sanatı) dallarıyla şekillenmiştir.
Bu muhtasar belâgat terimleri sözlüğü, Kuran belâgati bağlamında sıkça kullanılan temel terimleri tanımlamaktadır. Terimler, klasik belâgat ve modern dilbilimsel yaklaşımlar dikkate alınarak düzenlenmiştir.
Bedîʿ
Bir ifadenin asıl anlamını değiştirmeden, sadece lafız (sözcükler) veya mana (anlam) düzeyinde, şiir veya nesre güzellik, süs, estetik ve zarafet gibi tüm süsleme tekniklerinin şemsiye adı.
Belâgat
Duygu ve düşüncelerin, hem sözlü hem de yazılı olarak en uygun, etkili ve güzel biçimde ifade edilmesi. Bir fikrin veya duygunun dinleyicilere ya da okuyuculara açık, akıcı, ikna edici ve estetik açıdan hoş bir şekilde aktarılması.
Beyan
Tek bir anlamı, farklı üslup ve yollarla ifade etme yöntemi, fikirlerin açık, etkili ve estetik bir şekilde ifade edilmesi.
Cezâlet
Bir ifadenin (söz veya yazı) güçlü, görkemli ve akıcı olması durumu. Esas olarak, dilin ve sözün yapmacık veya tutukluktan uzak olması.
Cinâs
Söylenişleri ve yazılışları tamamen aynı veya çok benzer olan, ancak anlamları birbirinden farklı olan iki kelimenin aynı dize, beyit veya metin içerisinde bilinçli bir şekilde kullanılması.
Ethos
Konuşmacının veya yazarın güvenilirliği, karakteri, ahlaki duruşu ve itibarı aracılığıyla dinleyiciyi veya okuyucuyu ikna etme stratejisi.
Fasl
Dilin akıcılığını artırmak, okuyucunun veya dinleyicinin zihninde daha güçlü, kesintisiz bir etki yaratmak için, bir ibare veya metin içinde ardışık cümleler arasına herhangi bir bağlaç (özellikle ‘ve’ bağlacı) koymama, art arda sıralama.
Fesâhat
Bir kelimenin (sözün), tenâfür-i hurûf (harf uyumsuzluğu), garâbet (yadırganma) ve muhâlefetü’l-kıyâs (kural dışılık) gibi kusurlardan arınmış olması, bir cümlenin de zaf-ı te’lif (telif zayıflığı), tenâfür-i kelimât (kelimeler arası uyumsuzluk) ve ta’kîd (anlam karışıklığı) gibi zayıflıklardan uzak, dil bilgisi kurallarına uygun, akıcı, anlaşılır ve kulağa hoş gelen bir yapıda olması.
Hüsün
Genel olarak bir eserin, şiirin veya nesir metninin sahip olduğu estetik değer, güzellik ve sanatsal yetkinlik. Metnin, fesâhat ve belâgat kurallarına uygun olması, akıcılığı ve okuyucuda hoş bir etki bırakması.
İʿcâz
Kur’an’ın insanüstü belâgat ve dilbilimsel üstünlüğü, nazım, seciʿ ve anlam derinliğiyle mucizevi niteliği.
Îcâz
Az sözle çok anlam ifade etme. Bir düşüncenin, duygunun veya mesajın, dilin gramer kuralları çerçevesinde, mümkün olan en kısa ve özlü şekilde aktarılması.
Îhâm
Bir kelimenin iki veya daha fazla farklı anlama sahip olduğu durumlarda, bu kelimenin metne yerleştirilerek okuyucunun aklına gelen ilk (yakın) anlamın değil, kastedilen asıl (uzak) anlamı düşündürmenin amaçlanması.
İnşâ
Bir durumu ‘meydana getirme’ talebi veya ‘istek bildirme’ amacı taşıyan ifade. Sözün, daha çok emir, yasaklama (nehiy), soru (istifham), temenni (dilek), nida (seslenme) gibi formlarda gelmesi.
İroni
Sözün yüzeydeki anlamıyla gerçek anlam arasında zıtlık yaratılarak mesajın vurgulanması, genellikle muhatabı düşünmeye sevk eder.
İstiâre
Bir kavram baka bir kavrama benzetilerek, doğrudan değil dolaylı olarak ifade etme sanatı.
Kasr
Anlamın güçlendirilmesi, vurgulanması ve muhatabın dikkatinin sadece tek bir noktaya çekilmesi için, bir sözün, anlamın veya kavramın, belirli bir ifade tarzıyla sınırlandırılması, özelleştirilmesi veya sadece bir şeye mahsus kılınması.
Kinâye
Bir cümlede ifade edilen düşüncenin, hem gerçek anlamına hem de asıl kastedilen anlamına gelecek biçimde kullanılması.
Logos
Bir argümanın mantıksal tutarlılığına, rasyonel delillerine ve yapısal sağlamlığına dayanarak dinleyiciyi ikna etmesi.
Meʿânî
Sözün, ‘muktezâ-yı hâle mutabık’, söylendiği duruma ve muhatabın (dinleyenin) şartlarına uygun olması. Sözün bağlam, muhatap ve niyetle uyumlu bir anlam oluşturması.
Müşebbeh
Cümlenin öznesi veya ana konusu olan, daha zayıf veya daha az bilinen yönüyle, kendisinden daha güçlü bir varlığa benzetilen öğe. Teşbih (benzetme) sanatı içinde yer alan dört ana unsurdan biri.
Münasebet
Bir metin (şiir veya nesir) içindeki kelimelerin, kavramların veya imgelerin birbirleriyle anlamsal veya tematik bir bağ kurması, metnin bütününde anlamsız veya alakasız kelimelerin bulunmaması, aksine her kelimenin konuya ve diğer kelimelere hizmet etmesi.
Nazm
Kelimelerin tek tek güzelliğinden ziyade, cümle içinde bir araya geliş şekli, söz dizimi düzeni ve dil bilgisi kurallarına uygun, tutarlı kompozisyonu. Sözün anlamla olan uyumu ve parçaların bir bütünlük arz etmesi. Harflerin, kelimelerin ve cümlelerin, anlatılmak istenen maksada tam uygun bir sırayla yerleştirilmesi prensibi.
Nefiy
Bir anlamı veya hükmü kesin bir dille reddetmek, sınırlandırmak veya bir yasağı belirtmek. Bir şeyin olmadığını vurgulayarak mesajı güçlendirme tekniği. Kesinlik ve karşıtlık ifade etme.
Paralel Yapı
Estetik ve mantıksal etki sağlamak için, benzer dilbilgisel yapıların veya anlamların tekrarlanmasıyla oluşturulan simetrik düzen.
Pathos
Konuşmacının veya yazarın, dinleyici veya okuyucuda duygusal durumu değiştirerek, argümanı kabul etmesini sağlamayı amaçlaması, sempati, öfke, korku, coşku, merhamet vb. duygularına hitap ederek ikna etme stratejisi.
Seciʿ
Ayetlerin sonunda, kulağa hoş gelen bir ses tekrarı yaratarak, metnin estetik değerini artıran, müzikal bir ahenk, ritim ve akıcılık yaratan kafiyeli bitişler.
Teşbih
Anlatımı zenginleştirmek, somutlaştırmak, duyguları daha etkili kılmak ve sözün etkisini artırmak amacıyla, aralarında benzerlik ilgisi bulunan iki farklı varlık, kavram veya durumdan zayıf olanı, güçlü olana benzetme.
Tertîb
Fikirlerin veya ifadelerin mantıksal ve estetik bir sırayla sunulması. Anlamın netliğini ve etkisini artırır.
Tevriye
Birden fazla anlama sahip bir kelimenin, okuyucunun veya dinleyicinin aklına gelen ilk (yakın) anlamını değil de, o anlama zıt veya ondan tamamen farklı olan uzak anlamının kastedilmesi. Kinaye ve îhâma benzese de, tevriyede kastedilen anlam sadece uzak anlamdır ve bağlam genellikle yakın anlamı çağrıştıracak şekilde kurulur.
Tıbâk
Bir fikri veya durumu, zıt kavramlar aracılığıyla daha vurgulu ve çarpıcı hale getirmek için, bir metin içerisine birbirine zıt (karşıt) anlamlı kelimeleri yerleştirerek ahenk ve anlam derinliği yaratma.
18. Referanslar
Yazar / Eser / Alan – Kategori
Aişe Abdurrahman Bintü’ş-Şâti’, el-İʿcâzu’l-Beyânî li’l-Kur’ân ve Mesâilü İbni’l-Ezrak, Dâru’l-Me’ârif., Klasik Belâgat / Tefsir
Âlûsî, Şihâbuddîn Mahmûd, Rûhu’l-Me’ânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-’Azîm ve’s-Seb’i’l-Meṣânî, Klasik Tefsir (Belâgat Odaklı)
Âmidî, Seyfuddîn, İḥkâmu’l-Aḥkâm fî Uṣûli’l-Aḥkâm, Kelam / Usûl-i Fıkıh
Asad, M., The Message of the Qur’an, Dar al-Andalus, 1980, Modern Tefsir / Çeviri
Bakıllânî, Ebû Bekr, İʿcâzu’l-Kur’ân, Klasik Kelam / İ’caz
Bell, R., Introduction to the Qur’an, Edinburgh University Press, 2001, Kur’an Çalışmaları / Tarih
Birkeland, H., The Lord Guideth: Studies on the Religious Literature and Institutions of Islam, I Kommisjon Hos J. Dybwad, 1956, Erken Batı Çalışmaları
Cicero, M. T., De Oratore (E. W. Sutton & H. Rackham, Trans.), Harvard University Press, 1942, Retorik (Karşılaştırmalı)
Cuypers, M., The Banquet: A Reading of the Fifth Sura of the Qur’an, Convivium Press, 2015, Çağdaş Yapısalcı Analiz
Cürcânî, Abdulkâhir, Delâilu’l-İʿcâz, Klasik Belâgat (Söz Dizimi)
Cürcânî, Abdulkâhir, Esrâru’l-Belâğa, Klasik Belâgat (Anlam Bilimi)
Draz, M. A., Introduction au Koran (Mütercim: Abdurrahmân Hüsâmeden), Dâru’l-Fikr, Kur’ân İlimleri / Estetik
Ebu’l-Hasan el-Eş’arî, Risâletu fî İstihsâni’l-Ḥavḍ, Klasik Kelam
Esack, F., The Qur’an: A User’s Guide, Oneworld Publications, 2005, Çağdaş Kur’ân Çalışmaları
Fahruddîn er-Râzî, Mefâtîḥu’l-Ġayb (et-Tefsîru’l-Kebîr), Klasik Tefsir (Kelam / Belâgat)
Gadban, M., Mabāḥiṯ fī ‘Ulūmi’l-Qur’ān, Dār al-Salām, 2000, Kur’ân İlimleri
Graham, W. A., Beyond the Written Word: Oral Aspects of Scripture in the History of Religion, Cambridge University Press, 1987, Sözlü İletişim / Edebi Yapı
Hamidullah, M., Le Saint Coran: Traduction et commentaire, Club Français du Livre, 1981, Modern Tefsir / Çeviri
Hatîb el-Kazvînî, Telḫîṣu’l-Miftâḥ, Klasik Belâgat
Hattâbî, Ebû Süleymân, Beyânu İʿcâzi’l-Kur’ân, Klasik Belâgat / İ’caz
İbn Sinân el-Hafâcî, Sırrü’l-Feṣâḥa, Klasik Belâgat / Fesahat
İbnü’l-Esîr, Diyâuddîn, el-Meselü’s-Sâ’ir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâ’ir, Klasik Belâgat / Edebiyat
Islahi, A. A., Tadabbur-i Qur’an (Vol. 1-9), Islamic Book Trust, 2001, Modern Tefsir (Nazm Odaklı)
Kāshānī, A. al-S. H., Ta’wīlāt al-Qur’an, Sûfî Tefsir
Kermani, N., God is Beautiful: The Aesthetic Experience of the Qur’an, Polity Press, 2011, Kur’ân Estetiği / Felsefe
Lane, E. W., An Arabic-English Lexicon, Williams and Norgate, 1863-1893, Klasik Arapça Sözlük (Dilbilimsel Temel)
Lombard, J. E., The Qur’an in its Historical Context, De Gruyter, 2020, Tarihsel Kur’ân Çalışmaları
Mir, M., Coherence in the Qur’an: A Study of Islahi’s Concept of Nazm in Tadabbur-i Qur’an, American Trust Publications, 1986, Modern Nazm Çalışması
Mustafa Sâdık er-Râfi’, İʿcâzu’l-Kur’ân ve’l-Belâğa en-Nebeviyye, Klasik İ’caz / Belâgat (Modern Dönem)
Mustafa, İ., İʿcâzu’l-Kur’ân ve’t-Taḥaddî fi’l-’Aṣri’l-Ḥâḍır. Dâru’l-Fikr, 1982, Çağdaş İ’caz / Bilimsel Yorum
Nawāwī, M. b. ‘Umar, Ḫulāṣatü’d-Delâʾil fî İʿcâzi’l-Qur’ân, Klasik İ’caz Özet Çalışması
Neuwirth, A., The Qur’an and Late Antiquity: A Shared Aesthetic, Oxford University Press, 2019, Çağdaş Kurgusal Analiz / Tarih
Rahman, F., Major Themes of the Qur’an, University of Chicago Press, 1980, Çağdaş Kur’ân Çalışmaları
Robinson, N., Discovering the Qur’an: A Contemporary Approach to a Veiled Text, SCM Press, 1996, Çağdaş Metodolojik Yaklaşım
Rummânî, Ali b. Îsâ, En-Nüket fî İʿcâzi’l-Kur’ân, Klasik İ’caz (Dilbilimsel Odak)
Sa‘düddîn et-Teftâzânî, el-Mutavvel fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh (Klasik Belâgat)
Seâlibi, Ebû Mansûr, el-Îcâz ve’l-İʿcâz, Klasik Belâgat (Özlülük / İcâz)
Sekkâkî, Yûsuf b. Ebî Bekr, Miftâhu’l-’Ulûm, Klasik Belâgat / Dil Bilimleri
Seyyid Şerîf el-Cürcânî, Hâşiye ale’l-Mutavvel (Klasik Belâgat)
Siddiqi, M. Z., Hadith Literature: Its Origin, Development and Special Features, Islamic Texts Society, 1993, Hadis / Metodoloji
Stewart, D. J., The Form and Function of Qur’anic Stories, Brill, 2018, Çağdaş Kur’ân Anlatı Çalışması
Tabataba’i, S. H. M., Al-Mīzān fī Tafsīr al-Qur’ān, Şii Tefsir (Bütünlük / Nazm Odaklı)
Wadud, A., Qur’an and Woman: Rereading the Sacred Text from a Woman’s Perspective, Oxford University Press, 1999, Çağdaş Feminist Okuma
Watt, W. M., Muhammad at Mecca, Clarendon Press, 1953, Tarihsel Bağlam
Welch, A. T., Al-Ḳur’ān, Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Brill, 1990, Ansiklopedik Kaynak
Wensinck, A. J., A Handbook of Early Muhammadan Tradition: Alphabetically Arranged, Brill, 1936, Kavramsal Çalışma
Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Ḥaḳā’iḳi Ġavâmiḍi’t-Tenzîl, Klasik Tefsir (Belâgat Odaklı)
© Her hakkı mahfuzdur. İşbu web sitesi ve içeriğine ilişkin tüm fikrî haklar ile her türlü telif hakları www.dinveilim.com sitesine ait olup, 5846 sayılı Kanun hükümlerine tâbidir. www.dinveilim.com sayfalarındaki yazı, resim, fotoğraf, grafik, çizim, vs. her türlü görüntü malzemesinin elektronik ya da matbu bir ortamda yayımlanması kesinlikle yasaktır. Ancak www.dinveilim.com sitesinde yer aldığının belirtilmesi ve doğrudan aktif bağlantı verilmesi şartıyla yazılardan kısa bölümler iktibas edilebilir.
SELAM 